16.6 C
Athens
Παρασκευή, 29 Μαρτίου, 2024
ΑρχικήΙστορίαΑπό τον Όθων στον Γεώργιο και από τη μοναρχία στη βασιλευομένη δημοκρατία

Από τον Όθων στον Γεώργιο και από τη μοναρχία στη βασιλευομένη δημοκρατία


Του Άγγελου Μεταλλίδη,

Μετά τη φυγή του Όθωνα στη Βενετία, η αναζήτηση μονάρχη θύμισε τις προσπάθειες που είχαν γίνει 30 χρόνια νωρίτερα. Πλέον, όμως, υπήρχε μια μεγάλη διαφορά. Αρκετοί υποψήφιοι μονάρχης, έχοντας δει την τύχη του Όθωνα, πλέον δεν ήταν πρόθυμοι να αναλάβουν τη θέση. Γρήγορα κυκλοφόρησαν φήμες για ανάληψη της θέσης από τον πρίγκιπα Αλφρέδο, αλλά και έναν Γάλλο πρίγκιπα. Οι φήμες αλλαγής δυναστείας ενόχλησαν τους Ρώσους και τους Άγγλους. Φοβήθηκαν μήπως χαθεί η επιρροή τους στον τόπο. Δεν έδιναν καμία σημασία στις δύο συμφωνίες που ρύθμισαν το ζήτημα του ελληνικού θρόνου. Σύμφωνα με αυτές τις συμφωνίες, τα μέλη των βασιλικών οικογενειών δεν είχαν τη δυνατότητα να είναι υποψήφιοι, ενώ και ο διάδοχος θα έπρεπε να είναι ορθόδοξος. Η ελληνική κυβέρνηση, μέσω δημοψηφίσματος, εξέλεξε στα μέσα Δεκεμβρίου τον Αλφρέδο ως τον νέο ηγεμόνα. Οι παρασκηνιακές διαπραγματεύσεις, όμως, μεταξύ των μεγάλων δυνάμεων, οδήγησαν τον Αλφρέδο πολύ γρήγορα σε παραίτηση.

Ο Πάλμερσον πρότεινε τότε η Αγγλία να παραχωρήσει τα Επτάνησα στην Ελλάδα, με την προϋπόθεση ο νέος βασιλιάς να ήταν αρεστός στην Αγγλία. Μετά από αρκετό καιρό και χωρίς ουσιαστικό αποτέλεσμα, ο Πάλμερσον πρότεινε ο ίδιος τον πρίγκιπα Χριστιανό Γουλιέλμο Φερδινάνδο Αδόλφο Γεώργιο, διάδοχο του Δανικού θρόνου. Στις 18 Μαρτίου 1863, τον ανακήρυξαν βασιλιά και όρισαν τριμελή αντιπροσωπεία, ώστε να πάει στην Κοπεγχάγη και να του προσφέρει το στέμμα. Όταν η αντιπροσωπεία έφτασε στη Δανία, προκειμένου να αναλάβει τον θρόνο, ζήτησε την παραίτηση του Όθωνα, την επέκταση των συνόρων, την επιχορήγηση 50.000 στερλινών κάθε χρόνο, τη διατήρηση της λουθηρανικής πίστης, παραμονή έως την ενηλικίωση στη Δανία, όρκο πίστης από τον νέο στρατό, όχι στο σύνταγμα, αλλά στο πρόσωπό του, και παροχή μιας βρετανικής ναυτικής μοίρας. Με τη συνθήκη του Λονδίνου, έγινε ο τελικός διακανονισμός στις 13 Ιουλίου 1863. Ο Γουλιέλμος πήρε τον τίτλο «Γεώργιος Α’ βασιλιάς των γραικών». Η Ελλάδα θα αποκτούσε τα Επτάνησα  όταν η Ιόνια βουλή και οι μεγάλες δυνάμεις έδιναν την συγκατάθεσή τους. Οι διάδοχοι του Γεωργίου έπρεπε να ανήκουν στο ορθόδοξο δόγμα. Ο βασιλιάς, αν και δεν είχε συμπληρώσει τα 18 του χρόνια, θα ανακηρυσσόταν ενήλικος από την εθνοσυνέλευση.

Στην Ελλάδα, ο νέος βασιλιάς είχε να αντιμετωπίσει τέσσερα κύρια κόμματα. Το κόμμα του Βούλγαρη, του Ζαΐμη, του Κουμουνδούρου και του Δεληγεώργη. Τα κόμματα αυτά ήταν συνασπισμός προσωποπαγών ομάδων και δεν κατάφεραν να γίνουν κόμματα με αρχές. Τη στιγμή που έφτασε ο Γεώργιος στην Ελλάδα, ήταν σε ισχύ ακόμα το σύνταγμα του 1844. Η συνέλευση με απόφαση της απένειμε προσωρινά τα βασιλικά προνόμια και τις εκτελεστικές εξουσίες, όπως ακριβώς προβλεπόταν από το ισχύον σύνταγμα. Επίσης, μέχρι τη δημιουργία νέου συντάγματος, ήταν αδύνατο η εθνοσυνέλευση να διαλυθεί και να γίνουν εκλογές. Το Σύνταγμα, όμως, δε θα μπορούσε να δημοσιευτεί πριν η Ιόνια βουλή έδινε τη συγκατάθεσή της για την ένωση Ελλάδας και Επτανήσων. Το νέο σύνταγμα βασιζόταν στο βελγικό του 1831 και στο γαλλικό του 1791.

Το νέο πολίτευμα ήταν η βασιλευομένη δημοκρατία. Ο βασιλιάς δε θα είχε δικαίωμα αναθεώρησης του συντάγματος. Το δικαίωμα αυτό θα το είχαν οι ειδικά εκλεγμένες αναθεωρητικές συνελεύσεις. Ο βασιλιάς πλέον δεν είχε ούτε το δικαίωμα να φέρει αντίρρηση σε ζήτημα που αφορούσαν συνταγματικές μεταρρυθμίσεις. Μόνη αρμοδιότητά του ήταν να υπογράφει τους νόμους και να δηλώνει πίστη στο σύνταγμα. Παρ’ όλα αυτά, όμως, είχε το δικαίωμα να απολύει τους υπουργούς και να παύει την βουλή. Στο σύνταγμα του 1864, εμφανίζεται για πρώτη φορά η αρχή της λαϊκής κυριαρχίας, δηλαδή ότι όλες οι εξουσίες πηγάζουν από τον λαό. Στην πραγματικότητα, όμως, η λειτουργία του πολιτικού συστήματος συνέχισε να μην εξυπηρετεί τα συμφέροντα του έθνους, αλλά τα συμφέροντα φατριών. Πολλές φορές, ο βασιλιάς αναγκάστηκε να δεχθεί κυβέρνηση μειοψηφίας ή πρόσωπα εκτός κοινοβουλίου για πρωθυπουργούς. Ακόμα, το σύνταγμα δεν καθόρισε ρητά και με σαφήνεια ότι ο βασιλιάς όφειλε να δώσει εντολή σχηματισμού κυβέρνησης σε βουλευτή του κόμματος που είχε την εμπιστοσύνη της πλειοψηφίας της βουλής.

Ο Γεώργιος εκμεταλλεύτηκε την ασάφεια αυτή για να μπορεί να διορίζει κυβερνήσεις της αρεσκείας του. Μεταξύ άλλων άρθρων, καθιερωνόταν η ανεξαρτησία της δικαιοσύνης και η ελευθερία του συνέρχεσθαι και συνεταιρίζεσθαι. Με τον εκλογικό νόμο του ίδιου συντάγματος, καθιερώθηκε η άμεση, μυστική και καθολική ψηφοφορία για τον ανδρικό πληθυσμό. Η διαδικασία γινόταν με τη χρήση σφαιριδίων, πρακτική που ενσωματώθηκε από τα Επτάνησα.


Βιβλιογραφία
  • Η ενοποίηση της Ελλάδας 1770-1923 Douglas Dakin 2012 σελ. 140-158
  • Τα κακομαθημένα παιδιά της ιστορίας Κώστας Κωστής 2018 σελ. 344-364

Άγγελος Μεταλλίδης

Είμαι προπτυχιακός φοιτητής του τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του ΑΠΘ. Γεννήθηκα στις 12 Φεβρουαρίου 1998 και μεγάλωσα στην Καλαμαριά του νομού Θεσσαλονίκης. Τα επιστημονικά μου ενδιαφέροντα εντάσσονται στο χώρο της πολιτικής ιστορίας του νέου ελληνικού κράτους και στην διαμόρφωση των πολιτικών θεσμών και ιδεολογιών της νεότερης και σύγχρονης Ελλάδας.

TA ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΑΡΘΡΑ