Του Αναστάσιου-Γιώργου Αδαμίδη,
Ο Παρθενώνας
Ο προηγούμενος ναός της Αθηνάς είχε αρχίσει να χτίζεται λίγο πριν ή αμέσως μετά απ’ τη μάχη του Μαραθώνα στα 490 π.Χ., αλλά ισοπεδώθηκε από Πέρσες στη διάρκεια της σύντομης κατοχής της Αθήνας στα 480 π.Χ. Η απόφαση, όμως, των Αθηναίων να ξαναχτίσουν τα κατεστραμμένα μνημεία της Ακρόπολης ήταν γεγονός και δεν έγιναν αναπόληση στο παρελθόν
Η Αθήνα βρίσκεται τώρα στο αποκορύφωμα της πολιτικής της δύναμης και της αίγλης της. Ήταν αναμφισβήτητα το κέντρο μιας εκπληκτικής πνευματικής και καλλιτεχνικής αφύπνισης που σημάδεψε τη μεταγενέστερη ιστορία της Ευρώπης και όλου του κόσμου. Όταν οι εργασίες στον Παρθενώνα είχαν ξεκινήσει, ο Αισχύλος μόλις είχε πεθάνει, ενώ ο Σοφοκλής κι ο Ευριπίδης βρίσκονταν στο αποκορύφωμα της έμπνευσής τους – η Αντιγόνη παρουσιάστηκε όταν έμπαιναν τα θεμέλια και η Μήδεια ένα χρόνο μετά την ολοκλήρωση του ναού. Ο Σωκράτης στα νιάτα του παρακολούθησε το χτίσιμο του Παρθενώνα και πολύ πιθανόν να πήρε μέρος στην κατασκευή του, μιας και δούλευε νεαρός κοντά στον πατέρα του ως λιθοξόος.
Οι εργασίες στο καινούριο κτίριο άρχισαν το 447π.Χ. και ολοκληρώθηκαν το 432π.Χ. Δε γνωρίζουμε λεπτομέρειες για τις προετοιμασίες της κατασκευής. Εμψυχωτές ήταν ο Περικλής που επανεκλεγόταν τη μια χρονιά μετά την άλλη στην πολιτική αρχηγία, και ο γλύπτης Φειδίας που είχε μόλις φτιάξει το κολοσσιαίο άγαλμα της Προμάχου Αθηνάς, αυτό που στήθηκε στην είσοδο της Ακρόπολης. Ο προικισμένος γλύπτης Φειδίας επρόκειτο σύντομα ν’ αρχίσει εργασίες στο ναό του Δία στην Ολυμπία και είχε τη γενική εποπτεία όλου του κατασκευαστικού προγράμματος του Περικλή, ενώ ο Ικτίνος ήταν ο βασικός αρχιτέκτονας.
Ο Παρθενώνας, σαφώς θεωρείται και είναι μνημείο μοναδικό και ανεπανάληπτο. Είναι ο μεγαλύτερος δωρικός ναός όλου του ελληνικού κόσμου, αφού η οικοδόμησή του ολοκληρώθηκε.
Ο Παρθενώνας πειθαρχεί σε μια βασική μαθηματική αναλογία, στη σχέση 4:9, αυτήν που ονομάζεται «χρυσή τομή». Η αναλογία αυτή ρυθμίζει μεταξύ άλλων:
α) το ύψος του ναού προς το πλάτος του (13,72 : 30,88 = 4 : 9),
β) το πλάτος του κυρίως ναού προς το μήκος του (30,88 : 69,50 = 4 : 9) και
γ) τη διάμετρο των κιόνων προς το μεταξόνιο (1,905 : 4,296 = 4 : 9).
Λιγοστά είναι τα μνημεία της Πολιτιστικής Κληρονομιάς που άντεξαν στο πέρασμα των αιώνων. Κανένα, όμως, μνημείο δεν έχει να επιδείξει την αρχιτεκτονική συνθετότητα και την καλλιτεχνική υπεροχή του Παρθενώνα, και κανένα δε συγκρίνεται με τις τόσο πλούσιες συμβολικές αξίες που απέκτησε ο Παρθενώνας με το πέρασμα των αιώνων. Δεν είναι τυχαίο, επίσης, που η UNESCO, – η Εκπαιδευτική, Επιστημονική και Πολιτιστική Οργάνωση των Ηνωμένων Εθνών – όταν ιδρύθηκε ύστερα απ’ το Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο, διάλεξε ως έμβλημά της την πρόσοψη του Παρθενώνα.
Τα Μεγάλα Παναθήναια
Τα Μεγάλα Παναθήναια ήταν η επισημότερη και η πιο εντυπωσιακή εορτή της Αθήνας. Κάθε τέσσερα έτη, κατά τον μήνα Εκατομβαιώνα (τέλη Ιουλίου – αρχές Αυγούστου), ξεκινώντας από την αναδιοργάνωση της εορτής το 566 π.Χ. από τον επώνυμο άρχοντα Ιπποκλείδη, τελούνταν με ιδιαίτερη λαμπρότητα τα Μεγάλα Παναθήναια. Περιελάμβαναν τότε θρησκευτικές τελετουργίες, πομπές διάρκειας δώδεκα ημερών με σπουδαιότερη την εκατόμβη (θυσία 100 βοδιών), καθώς και τους ιππικούς, τους γυμνικούς και τους μουσικούς αγώνες.
Στο αποκορύφωμά τους έφταναν οι γιορταστικές εκδηλώσεις την 28η Εκατομβαιώνος, ημέρα των γενεθλίων της παρθένου θεάς Αθηνάς, όπου παραδινόταν από τον αθηναϊκό λαό στη θεά ο Ιερός Πέπλος, ένας πέπλος χρυσοκέντητος και κεντημένος με σκηνές από την Τιτανομαχία που ύφαιναν οι αρρηφόροι και οι εργαστίνες (κορίτσια επιφανών οικογενειών στην υπηρεσία της θεάς).
Ο πέπλος ακολουθούσε με μια μεγαλόπρεπη πομπή από τον Κεραμεικό στην Ακρόπολη, στην αρχή κρεμασμένος στο κατάρτι ενός τροχήλατου πλοίου, ενώ μετά το Ελευσίνιο στα χέρια. Όταν ο Ιερός Πέπλος έφτανε στην Ακρόπολη, παραδινόταν στους ιερείς, οι οποίοι έντυναν το διιπετές ξόανο της θεάς (ξύλινο άγαλμα ουρανόπεμπτο από το Δία) που τον 5ο αιώνα βρισκόταν μέσα στο Ερεχθείο.
Σε όλες αυτές τις εκδηλώσεις προσφέρονταν πλούσια έπαθλα, όπως χρήματα, τρόφιμα και στεφάνια από κλαδιά ελιάς στολισμένα με χρυσάφι. Μετά τις θυσίες, το κρέας που είχε απομείνει μεταφερόταν στην περιοχή του Κεραμεικού, όπου οι πολίτες είχαν μαζευτεί περιμένοντας να πάρουν τη μερίδα τους από το γιορτινό τραπέζι. Κι αυτό γιατί οι περισσότεροι πολίτες δεν μπορούσαν να λάβουν μέρος στην πομπή και στις θυσίες. Έτσι, ήταν κι αυτός ένας τρόπος να γιορτάσουν όλοι τα Παναθήναια. Οι ξένοι – φιλοξενούμενοι που παρακολουθούσαν τις εορταστικές εκδηλώσεις, αγόραζαν μικρά αναμνηστικά αγαλματίδια, τα οποία κατασκεύαζαν Αθηναίοι τεχνίτες.
Βιβλιογραφία
- Α. Βαβετση, «Η ΖΩΦΟΡΟΣ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ»
- Κ. Χατζηασλάνη, «ΤΩΝ ΑΘΗΝΗΘΕΝ ΑΘΛΩΝ», Υπουργείο Πολιτισμού
- Κ. Χατζηασλάνη, Σ. Μαυρομάτης, «28η Εκατομβαιώνος, Μια μέρα με τη ζωφόρο του Παρθενώνα», Υπουργείο Πολιτισμού
Γεννημένος στη Θεσ/νίκη το 1994, κάτοικος Κατερίνης, με σπουδές στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο στη κατεύθυνση "Συντήρησης Αρχαιοτήτων & Έργων Τέχνη". Ασχολείται ενεργά με το αντικείμενό του, καθώς επίσης είναι μέλος και Γενικός Γραμματέας του Ινστιτούτου Πολιτισμού & Ανάπτυξης Πιερίας - Ολύμπου «Λίκνο των Μουσών». Έχει συμμετάσχει σε συνέδρια και ως σύνεδρος, σε προσομοιώσεις και διαβουλεύσεις νέων με την UNESCO, αλλά και σε πολιτιστικές - εκπαιδευτικές δράσεις, με διαχείριση εκθεσιακών χώρων και ξεναγήσεων.
