Της Σοφίας Σιδερίδου,
Χθες συνειδητοποίησα ότι η προσγείωση του αεροπλάνου μου στο έδαφος ήταν πιο ομαλή από την προσγείωση μου στην ελληνική πραγματικότητα. Αυτή την πραγματικότητα που μου θύμισε τόσο εύκολα ότι κάθε ηλικιωμένος, χαίρει του σεβασμού όλων, ανεξαρτήτως του ποιόντος του, και έχει το δικαίωμα να σε σηκώσει από την θέση του λεωφορείου απαιτώντας το, σηκώνοντας το δάχτυλο και λέγοντας σου πόσο απαράδεκτος νέος είσαι, που δεν σέβεσαι τους μεγαλύτερους και δεν πετάχτηκες από την θέση σου με το που άνοιξε η πόρτα και μπήκε μέσα στο λεωφορείο κάποιος μεγαλύτερος σε ηλικία.
Και αν κανείς επιστρατεύσει την υπομονή του και τολμήσει να εξηγήσει ότι ευχαρίστως θα σηκωνόταν και θα παραχωρούσε τη θέση του μόνο αν ευγενικά του το ζητούσαν και ότι αυτός ο τρόπος είναι άκρως προσβλητικός, το δάχτυλο σηκώνεται ακόμα πιο ψηλά. Το δάχτυλο, όμως, αυτό που απαιτεί τον σεβασμό, πιο εύκολα θα λάβει την περιφρόνηση. Κουνώντας αυτό το ένα δάχτυλο, τα υπόλοιπα τρία δείχνουν για άλλη μια φορά ότι πρώτα κάτι πρέπει να κοιτάξεις στον δικό σου εαυτό. Κάτι έχει πάει στραβά εκεί.
Το σηκωμένο δάχτυλο της κυρίας μέσα στο λεωφορείο μου έφερε σαν φλας μπακ μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα εικόνες από τα πρώτα χρόνια στο σχολείο. Την υπερυψωμένη έδρα του δασκάλου, την υποχρέωση να σηκωνόμαστε όρθιοι κάθε φορά που μπαίνει ένας καθηγητής στην τάξη, την διδασκαλία του πληθυντικού ευγενείας και πολλά ακόμα.
Τον σεβασμό, όμως, όσο και αν προσπαθήσεις, δεν θα καταφέρεις ποτέ να τον επιβάλεις σε κάποιον. Ίσως καταφέρεις να κερδίσεις τον ψεύτικο σεβασμό με αυτό τον τρόπο, αυτόν που κρύβει πίσω του ακόμα περισσότερη ειρωνεία, αυτόν που στην πραγματικότητα κρύβει φόβο. Ο αληθινός, όμως, δεν κερδίζεται με το “έτσι θέλω”. Και κάτι που οφείλουμε να καταλάβουμε στην Ελλάδα των στερεοτύπων και των καταλοίπων, είναι ότι τον σεβασμό δεν τον επιβάλει ούτε η ηλικία ούτε η επαγγελματική ιδιότητα. Τον σεβασμό τον εμπνέει ο άνθρωπος ως άνθρωπος, χωρίς πομπώδη λόγια, με τις πράξεις του, τις μικρές καθημερινές κινήσεις, την προσωπικότητα, το μυαλό και τον χαρακτήρα του. Ο σεβασμός εδράζεται πάνω σε κάθε πηγαία ευγένεια και σε κάθε ειλικρινές χαμόγελο, ανεξαρτήτως του κοινωνικού status και της τσέπης του ανθρώπου αυτού.
Στο ιδανικό αυτό περιβάλλον που ονειρευόμαστε, αυτό το περιβάλλον που είναι γυμνό από μικροαστικές αντιλήψεις που γκρεμίζουν την ουσία, τον σεβασμό μας τον αξίζει όποιος δικαιωματικά μας τον εμπνέει, από όποια κοινωνική ή επαγγελματική τάξη και αν έρχεται, και ανεξαρτήτως της ηλικίας του. Μας τον εμπνέουν άνθρωποι που ακόμα και όταν βρέθηκαν στην πιο υψηλόβαθμη θέση αντιμετώπισαν και οι ίδιοι με σεβασμό τον νεοσύλλεκτο πρακτικάριο και στάθηκαν απέναντί του ισάξια.
Δεν γνωρίζεις τι σταυρό κουβαλάει ο άνθρωπος τον οποίο ειρωνεύτηκες και και στον οποίο φώναξες μες το λεωφορείο διεκδικώντας μια θέση που σου ανήκει γιατί είσαι μεγαλύτερος σε ηλικία. Μπορεί για οποιοδήποτε λόγο να την χρειαζόταν περισσότερο από σένα, αλλά ακόμα και αυτό να μην συνέβαινε χρειαζόταν και άξιζε σίγουρα τον σεβασμό σου στον τρόπο που θα του μιλήσεις.
Δεν υπολόγισες ότι έτσι με ένα απλό επιπλέον βήμα εκμηδένισες την προσωπικότητα του ανθρώπου που περίμενε από πριν στην ουρά του κυλικείου αλλά εσύ βιαστικά τον προσπέρασες, έστρωσες την γραβάτα, επιστράτευσες το ύφος καθηγητή πανεπιστημίου σε μια προσπάθεια να διώξεις όλες αυτές τις απορημένες γκριμάτσες και παρήγγειλες τον καφέ σου. Θα έπρεπε όμως να καταλάβεις ότι αυτή σου η θέση δεν εξήγησε και δεν δικαιολόγησε την κίνηση σου.
Δεν σκέφτηκες ότι η θέση του αφεντικού δεν σε βάζει αυτομάτως στο βάθρο του βασιλιά που όλοι χειροκροτούν, που κάνουν ένα βήμα πίσω και που δεν φέρνουν αντιρρήσεις. Επιδιώκοντας και τονίζοντας τον σεβασμό που θέλεις να σου δείχνουν, ξέχασες την δική σου υποχρέωση να σέβεσαι τους εργαζομένους σου και τον χρόνο που αφιερώνουν σε σένα.
Αν αποζητάς τον αληθινό σεβασμό, μην το ζητήσεις ποτέ με το ζόρι, μην τον διεκδικήσεις με πομπώδεις εκφράσεις και αγορεύσεις περί αξίων, μην προτάξεις το status σου. Ο σεβασμός εμπνέεται αβίαστα και δεν ανήκει μόνο σε μερικούς. Κρατώντας πάντα τα λόγια του υπέροχου καθηγητή αρχαίων που είχα στο φροντιστήριο και ο οποίος με ταρακούνησε με τον τρόπο που αντέδρασε στην χρήση του πληθυντικού από πλευράς μου, είμαι σε θέση να καταλάβω πλέον καλά το “μακάρι να σου εμπνεύσω σεβασμό με τον τρόπο που θα σε διδάξω και όχι απλώς γιατί είμαι 60 χρονών”.
Ίσως, λοιπόν, μαζί με τον πληθυντικό ευγένειας στο σχολείο πρέπει να διδάσκεται ότι κανένας δεν έχει το δικαίωμα να σε πετάξει σαν την τρίχα από το ζυμάρι επιδεικνύοντας την ανώτερη κοινωνική θέση του, το οικονομικό του status και την ηλικία του καθώς και πώς πραγματικά εμπνέεται ο σεβασμός.
Απόφοιτη του τμήματος Νομικής του ΑΠΘ. Αυτή τη στιγμή βρίσκεται στο Βέλγιο και κάνει πρακτική στο Human Rights Centre του Πανεπιστημίου της Γάνδης. Παράλληλα, συμμετέχει στη Νομική Κλινική του ίδιου Πανεπιστημίου, που σε συνεργασία με τη SAR (Ιnternational Νetwork of institutions and individuals), ασχολείται με την ακαδημαϊκή ελευθερία στην Τουρκία, και αντίστοιχες υποθέσεις που βρίσκονται ενώπιον του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Αρθρογραφεί για επίκαιρα κοινωνικά ζητήματα.
