Της Άννας Κανελλοπούλου,
Για ακόμη μια χρονιά τα πασχαλινά κόκκινα αυγά δεν ήταν τα μόνα που βάφτηκαν με «αίμα». Οι εορτασμοί της Ανάστασης του Ιησού μετατράπηκαν σε θρήνο και οδύνη. Παράνομα αυτοσχέδια εκρηκτικά, γνωστά και ως σαΐτες, στοίχησαν την ζωή ενός εικονολήπτη στην Καλαμάτα, μια «αδέσποτη» σφαίρα οδήγησε ένα 8χρονο κορίτσι από την Βοιωτία στην εντατική, βεγγαλικά και κροτίδες τραυμάτισαν σοβαρά δύο έφηβους από την Αίγινα. Τι είναι έθιμο τελικά; Είναι παράδοση να μετράμε θύματα; Μήπως έφτασε πλέον η στιγμή να διαχωρίσουμε το έθιμο από το έγκλημα;
Ως έθιμο ορίζεται κάθε ομαδική αντίληψη ή πίστη που εκδηλώνεται έμπρακτα και επανειλημμένα, ώστε να αποτελεί παράδοση. Πράγματι, στην Καλαμάτα αναβιώνει κάθε χρόνο την Κυριακή του Πάσχα το έθιμο του σαϊτοπόλεμου. Κατά την ελληνική επανάσταση του 1821 οι Μεσσήνιοι χρησιμοποιούσαν αυτοσχέδιες σαΐτες γεμισμένες με μπαρούτι για να αναχαιτίσουν τους Τούρκους. Σήμερα, εις ανάμνηση του γεγονότος, ομάδες σαϊτολόγων ντυμένοι με παραδοσιακές φορεσιές εκτοξεύουν χάρτινους σωλήνες με μπαρούτι μπροστά στα μάτια πολλών θεατών. Φυσικά, παρότι επικίνδυνο και συνάμα παράνομο το έθιμο απολαμβάνει όχι μόνο την ανοχή του δήμου αλλά και της ΕΛ.ΑΣ. Το κακό όμως, όπως λέει και ο λαός, δεν αργεί ποτέ να γίνει. Ο φετινός άτυχος ήταν ένας 54χρονος εικονολήπτης που ενώ κάλυπτε το ρεπορτάζ, η κάμερά του έδειξε ξαφνικά μαύρο. «Ατύχημα» είπαν. Και έτσι απλά με την λέξη «ατύχημα» προστέθηκε ακόμα ένας νεκρός στην λίστα θυμάτων των «ματωμένων» εθίμων. Παράξενη αυτή η λίστα, κάθε Πάσχα μεγαλώνει χωρίς να αποδίδονται ευθύνες σε κανέναν και χωρίς τα έθιμα να καταργούνται.
Ίσως ήρθε η στιγμή να αναρωτηθούμε ποιος φταίει. Φταίει ο σαϊτομάχος από το χέρι του οποίου ξέφυγε η φονική σαΐτα; Φταίει το κράτος και δη ο δήμος και η αστυνομία που ενώ γνωρίζουν την επικινδυνότητα τέτοιων εθίμων δεν είχαν λάβει τα κατάλληλα μέτρα ασφαλείας; Ή μήπως φταίει η κοινωνία, ακόμα και εμείς οι ίδιοι που συντηρούμε ιδεολογικά παραδόσεις, οι οποίες στοιχίζουν ανθρώπινες ζωές, αντί να μαχόμαστε υπέρ της κατάργησής τους; Η απάντηση δεν μπορεί να είναι μία και σίγουρα δεν μπορεί να είναι ξεκάθαρη. Το σίγουρο είναι ότι έθιμα που ανά πάσα στιγμή μπορούν να σκορπίσουν τον θρήνο δεν αρμόζουν σε πασχαλινούς εορτασμούς και γλέντια. Η ανοχή πρέπει επιτέλους να σταματήσει. Για να επιτευχθεί, όμως, αυτός ο στόχος απαιτείται συλλογική προσπάθεια, συνεργασία δηλαδή του κράτους και των πολιτών. Οφείλουμε όλοι, λοιπόν, να αντιληφθούμε πως η χρήση υλικών όπως το μπαρούτι αλλά ακόμα και τα δυναμιτάκια, που συνήθως αντιμετωπίζουμε ως «αθώα», ουδόλως ακίνδυνη είναι, αντιθέτως ένας λανθασμένος χειρισμός μπορεί να προκαλέσει ατυχήματα. Η συνειδητοποίηση είναι το πρώτο βήμα, όχι όμως το μόνο. Τα μεγάλα λόγια, άλλωστε, δεν έχουν καμία αξία χωρίς πράξεις. Πράξεις, τις οποίες οι πολίτες πρέπει να απαιτήσουν από τους αρμόδιους φορείς και να μην εφησυχάζονται με δικαιολογίες του τύπου «το έθιμο δεν πρέπει να απαγορευτεί διότι είναι καταγεγραμμένο στο DNA των Μεσσηνίων και θα ξεσπάσουν αντιδράσεις».
Το περιστατικό στην Καλαμάτα είναι η αφορμή για να αναδείξει το γενικότερο πρόβλημα της ανομίας, που μαστίζει την χώρα. Η επιβεβαίωση έρχεται από την Βοιωτία, όπου το πασχαλινό γλέντι ορισμένων οδήγησε ένα παιδί στην εντατική. Το κοριτσάκι έπαιζε στην αυλή του σπιτιού του όταν μια σφαίρα, προερχόμενη από διπλανό χωριό, «προσγειώθηκε» στο κεφάλι του. Όπως έγινε γνωστό, ακούγονταν επί ώρα πυροβολισμοί από το χωριό χωρίς να κινητοποιηθεί η αστυνομία αφού επρόκειτο για ένα ακόμα έθιμο της Κυριακής του Πάσχα. Ασυνείδητοι, εκμεταλλευόμενοι την απουσία των αρχών αλλά και την κοινωνική αποδοχή των πυροβολισμών ως παραδοσιακού τρόπου διασκέδασης πάτησαν την σκανδάλη αγνοώντας τις συνέπειες της πράξης τους. Εδώ ακριβώς έγκειται η ευθύνη της ΕΛ.ΑΣ, η οποία όφειλε όχι μόνο να προβλέψει τις συνέπειες αλλά και να τις αποτρέψει. Αντιθέτως, όπως μαρτυρούν τα γεγονότα, οι φορείς παρέμειναν αδρανείς παρέχοντας σιωπηρά την συναίνεσή τους σε πράξεις που περισσότερο παραπέμπουν σε έγκλημα παρά σε έθιμο.
Κάθε χρόνο τείνουμε να «ντύνουμε» τα εγκλήματα αυτά με ένα «πέπλο» που τα αποποινικοποιεί καθιερώνοντας τα στην συνείδησή μας ως «έθιμα». Οι σαΐτες, οι μπαλωθιές και οι κροτίδες δεν συγκαταλέγονται στο πολιτισμικό μας παρελθόν αλλά αναδεικνύουν την βαρβαρότητα και την αδιαφορία που δείχνει ο σύγχρονος άνθρωπος. Ενδιαφέρεται για την καλοπέραση του ανεξαρτήτως κόστους και μάλιστα συγχωρεί εύκολα τυχόν «ατυχήματα». Έκτος και αν ο άτυχος είναι συγγενής , φίλος ή έστω γνωστός του, τότε θα οργιστεί και θα απαιτήσει την απαγόρευση επικίνδυνων παραδόσεων. Αγνοεί, όμως, ότι αν πιάσει φωτιά το σπίτι του γείτονα, θα καεί και το δικό του. Ας μην περιμένουμε, λοιπόν, να θρηνήσουμε κάποιον δικό μας άνθρωπο, ας αντιδράσουμε σήμερα, ας απαιτήσουμε τα «έθιμα» αυτά να αντιμετωπίζονται ως εγκλήματα, ας μην συγχωρήσουμε τόσο εύκολα αυτή την φορά…
Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1999 με καταγωγή από την Τρίπολη. Το 2017 αποφοίτησε από το Αρσάκειο Τοσίτσειο Εκάλης και έκτοτε είναι φοιτήτρια στην Νομική Σχολή Αθηνών. Στο πλαίσιο αυτό έχει συμμετάσχει σε προσομοιώσεις των Ηνωμένων Εθνών (M.U.N) και συχνά παρακολουθεί νομικά συνέδρια. Παράλληλα δραστηριοποιείται ως μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης Νέων Νομικών (ELSA). Λατρεύει τα ταξίδια, την διασκέδαση και το θέατρο.
