Της Ειρήνης Βαρελτζίδου,
Η φροντίδα του ανήλικου τέκνου είναι καθήκον αλλά και δικαίωμα των γονέων, οι οποίοι την ασκούν από κοινού (γονική μέριμνα). Ειδικότερα, η γονική μέριμνα ρυθμίζεται με το άρθρο 1510 ΑΚ και είναι το δικαίωμα και ταυτόχρονα η υποχρέωση των γονέων του ανήλικου τέκνου να προβαίνουν σε μια σειρά από πράξεις με σκοπό το συμφέρον του ίδιου του παιδιού.
Τι περιλαμβάνει όμως η γονική μέριμνα;
Σημαντικά στοιχεία της περιλαμβάνουν την επιμέλεια του παιδιού, τη διοίκηση της περιουσίας και την εκπροσώπηση του τέκνου σε κάθε υπόθεση ή δικαιοπραξία ή δίκη, που αφορούν το πρόσωπο ή την περιουσία του. Κατά κανόνα, όταν ένα παιδί έχει γεννηθεί εντός γάμου, η γονική μέριμνα ασκείται από κοινού και από τους δύο γονείς. Οι ανθρώπινες σχέσεις στην πραγματικότητα, όμως, είναι περίπλοκες και ιδιαίτερες δημιουργώντας έτσι αρκετές εξαιρέσεις στον κανόνα. Πιο συγκεκριμένα, υπάρχουν περιπτώσεις, στις οποίες η γονική μέριμνα δεν ασκείται από κοινού. Για παράδειγμα, σε περίπτωση που ένας γονιός πεθάνει, κηρυχθεί άφαντος ή εκπέσει του δικαιώματός της γονικής μέριμνας, τότε αυτή ασκείται αποκλειστικά από τον άλλο γονέα. Ακόμα, σε περίπτωση που κάποιος από τους γονείς, ή και οι δύο, δεν μπορούν ή δεν ασκούν τα καθήκοντα που τους επιβάλλει η ιδιότητα τους ως γονείς ή τα ασκούν καταχρηστικά, τότε το δικαστήριο μπορεί να αφαιρέσει την άσκηση της γονικής μέριμνας είτε από τον έναν (αναθέτοντας την στον άλλο) είτε και από τους δύο (αναθέτοντας την σε τρίτο ή διορίζοντας επίτροπο). Κάτι τέτοιο έχουν δικαίωμα να ζητήσουν ο γονέας, οι πλησιέστεροι συγγενείς του τέκνου ή ο εισαγγελέας, ενώ υπάρχει η δυνατότητα να γίνει και αυτεπαγγέλτως.
Ειδικές προβλέψεις υπάρχουν στο νόμο και για τις περιπτώσεις τέκνων που γεννιούνται χωρίς γάμο των γονέων τους, καθώς και για τα θετά τέκνα (ΑΚ 1515). Έτσι, εάν ένα παιδί γεννηθεί χωρίς να είναι παντρεμένοι οι γονείς του και εξακολουθούν να είναι χωρίς γάμο και μετά τη γέννησή του, τότε τη γονική μέριμνα ασκεί η μητέρα. Εάν όμως ο πατέρας προβεί σε αναγνώριση του τέκνου, τότε, κατά κανόνα, μπορεί και αυτός να ασκήσει τη γονική μέριμνα, μόνο, όμως, εφόσον η μητέρα συμφωνεί ή δεν μπορεί να την ασκήσει η ίδια.
Ιδιαίτερη περίπτωση αποτελεί ακόμα και η απόφαση των συζύγων να προχωρήσουν σε διαζύγιο. Σύμφωνα με τον Αστικό Κώδικα σε περίπτωση διάστασης ή διαζυγίου των γονέων, η γονική μέριμνα εξακολουθεί να ασκείται και από τους δύο από κοινού, την επιμέλεια όμως ασκεί αποκλειστικά και μόνο ο ένας. Αν το διαζύγιο είναι συναινετικό, μαζί με την αίτηση, με την οποία ζητείται η λύση του μεταξύ τους γάμου οι σύζυγοι, ενώπιον του κατά τόπον αρμόδιου Μονομελούς Πρωτοδικείου που δικάζει κατά τη διαδικασία της εκούσιας δικαιοδοσίας, επισυνάπτουν και συμφωνία για τον τρόπο άσκησης της γονικής μέριμνας ή επιμέλειας του ανήλικου τέκνου. Αν το διαζύγιο δεν είναι συναινετικό (άρα κατά αντιδικία των συζύγων), τότε η άσκηση γονικής μέριμνας ανατίθεται από το δικαστήριο είτε στον έναν από τους γονείς είτε και στους δύο από κοινού, εφόσον βέβαια αυτοί συμφωνούν, με ταυτόχρονο ορισμό του τόπου κατοικίας του παιδιού.
Η επιμέλεια του ανήλικου τέκνου περιλαμβάνει, ιδίως, την ανατροφή, την επίβλεψη, τη μόρφωση και την εκπαίδευση , καθώς και τον προσδιορισμό του τόπου διαμονής του. Στην περίπτωση του διαζυγίου η επιμέλεια του παιδιού αποκόπτεται τελείως από τη γονική μέριμνα, έχοντας ως αποτέλεσμα ο ένας από τους δυο γονείς να μην έχει τον ίδιο ενεργό ρόλο στην ανατροφή και διαμόρφωση της προσωπικότητας του παιδιού. Η επιμέλεια του τέκνου ανατίθεται αποκλειστικά και μόνο στον ένα γονέα, διότι αυτό κρίνεται ότι είναι το πραγματικό και καλώς εννοούμενο συμφέρον του (ΑΚ 1511). Προκειμένου να αποφευχθούν πιθανές διαφωνίες και εντάσεις ανάμεσα στους διαζευγμένους γονείς, κρίνεται ορθότερο όλες τις αποφάσεις που αφορούν στη ζωή του τέκνου να τις λαμβάνει αποκλειστικά και μόνο ο ένας από τους δύο. Με αυτόν τον τρόπο, ωστόσο, ο ένας γονιός έχει τον ενεργό ρόλο στην ανατροφή του παιδιού, ενώ ο άλλος έχει απλά το ρόλο του παρατηρητή.
Οι υποθέσεις στο οικογενειακό δίκαιο, ακριβώς επειδή απασχολούν ανθρώπινες σχέσεις και καταστάσεις, απαιτούν λεπτούς χειρισμούς και άκρα επιμέλεια, ιδίως όταν οι «πρωταγωνιστές» είναι ανήλικοι. Η επιμέλεια του παιδιού μετά από ένα διαζύγιο των γονέων του αποτελεί ίσως τηνπιο σημαντική αλλά και πολύ ιδιαίτερη διαδικασία. Στο τέλος, όμως, το ποιός γονέας θα αναλάβει την ανατροφή των παιδιών θα πρέπει να αποφασίζεται με γνώμονα πάντα το συμφέρον του παιδιού, χωρίς εγωισμούς και προσωπικές διαμάχες.
Πηγές
– Φίλιος Παύλος, Χρ. (2011). Οικογενειακό δίκαιο. Αθήνα: Εκδόσεις Σάκκουλα
– Κουγουνέρη-Μανωλεδάκη, Ε. (2012). Οικογενειακό δίκαιο. Επιτομή. Αθήνα- Θεσσαλονίκη: Εκδόσεις Σάκκουλα
– Γεωργιακάκη Εμμανουέλα. (2007). Επιμέλεια του προσώπου του ανηλίκου. Αθήνα: Εκδόσεις Σάκκουλα.
Γεννήθηκε το 1996 στη Θεσσαλονίκη. Είναι φοιτήτρια στη Νομική Σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Από ξένες γλώσσες γνωρίζει γερμανικά και άπταιστα, αγγλικά. Από μικρή της άρεσε η ενασχόληση με πολιτικά, κοινωνικά και νομικά θέματα, για αυτό έχει συμμετάσχει σε πολλά σεμινάρια και συνέδρια (όπως στη Βουλή των Εφήβων, σε μοντέλα Ηνωμένων Εθνών, στο Μοντέλο Βουλής των Ελλήνων). Αρθρογραφεί για νομικά θέματα, κυρίως οικογενειακής φύσεως
