23.5 C
Athens
Παρασκευή, 29 Μαρτίου, 2024
ΑρχικήΟικονομίαΓνώση, το μεγαλύτερο κεφάλαιο της εποχής που έρχεται, 1ο μέρος: Μεταβιομηχανική εποχή;

Γνώση, το μεγαλύτερο κεφάλαιο της εποχής που έρχεται, 1ο μέρος: Μεταβιομηχανική εποχή;


Του Χαρίτου Αναστασίου,

Ήδη από τις περασμένες δεκαετίες η Δύση βιώνει την έντονη αποβιομηχανοποίηση. Πλήθος βιομηχανιών απομακρύνθηκαν από την Ευρώπη και την αδερφή πλευρά του Ατλαντικού, εγκαθιστάμενες σε φθηνότερες και περισσότερο φιλικές προς τον επενδυτή αναδυόμενες οικονομίες. Η Κίνα, η Ινδία και άλλες ανερχόμενες ασιατικές χώρες αποτελούν πλέον την καρδιά της παγκόσμιας παραγωγής, καθοδηγώντας την ραγδαία τους οικονομική ανάπτυξη. Παρόλα αυτά, ο ανεπτυγμένος κόσμος συνεχίζει να απολαμβάνει δυναμικούς ρυθμούς ανάπτυξης και κολοσσιαία μεγέθη ΑΕΠ και βιοτικού επιπέδου, έναντι των νεοβιομηχανικών γιγάντων. Αυτό, διότι τα δυτικά πανεπιστήμια, εργαστήρια και ερευνητικά κέντρα συνεχίζουν να έχουν την απόλυτη κυριαρχία σε έναν μοναδικό πόρο, ο οποίος και θα αποτελεί το θεμελιακό κεφάλαιο στον κόσμο που έρχεται: την γνώση.

Η γνώση του να δημιουργείς και να παράγεις είναι πλέον περισσότερο απαραίτητη από ότι ο εξοπλισμός και τα μέσα παραγωγής ή τα επενδυτικά κεφάλαια. Εις λύπη δε όλων, ο δυτικός κόσμος είναι ασύγκριτα αξεπέραστος σε αυτόν τον τομέα. Τα ευρωπαϊκά και αμερικάνικα πανεπιστήμια καταλαμβάνουν όλες τις πρώτες θέσεις στις παγκόσμιες κατατάξεις, πλησίον δε αυτών αναπτύσσουν οι εταιρείες τα ερευνητικά τους κέντρα. Οι ερευνητές των δυτικών ιδρυμάτων παράγουν έναν όγκο αναπαραγόμενων δημοσιεύσεων δυσανάλογα μεγάλο, σε σχέση με το ποσοστό που οι συμπολίτες τους καταλαμβάνουν στον παγκόσμιο χάρτη. Ο ανεπτυγμένος κόσμος βιώνει μία συντριπτική μετάβαση στον τρόπο παραγωγής του. Από μία βιομηχανοποιημένη οικονομία σε μία αποβιομηχανοποιημένη αγορά, σημαντικότερο κεφάλαιο αυτού του μετακαπιταλιστικού κόσμου είναι η γνώση.

Δεν είναι η πρώτη φορά που ο κόσμος μας βιώνει τέτοιες ριζικές αλλαγές. Αρκετές χιλιετίες άλλοτε η αγροτική επανάσταση, ο άνθρωπος από περιφερόμενος τροφοσυλλέκτης έγινε μόνιμα εγκατεστημένος γεωργός, οδηγώντας τον να δημιουργήσει πολιτισμούς. Η κλασσική Αθήνα έδωσε την δυνατότητα στους ακτήμονες να πλουτίζουν μέσα από το εμπόριο, την παροχή τραπεζικών ή άλλων υπηρεσιών και την βιοτεχνία, παραμερίζοντας την παραδοσιακή τάξη των γαιοκτημόνων. Η μονεταριστική Αθήνα ήταν το πρώτο παράδειγμα των εμπορικών υπερδυνάμεων, όπως η Βενετία, η Γένοβα, η Ολλανδία και η Βρετανία, που πέτυχαν την παγκόσμια κυριαρχία. Όπως άλλωστε η νυν υπερδύναμη των ΗΠΑ, κυριαρχεί χάριν της ολοκληρωτικής της κυριαρχίας στα εμπορικά δίκτυα και τον τριτογενή τομέα των υπηρεσιών.

Στην Βρετανία του 18ου αιώνα ξεκίνησε η 1η βιομηχανική επανάσταση, η δύναμη του ατμού και της μηχανής κατέστησε τα ευρωπαϊκά έθνη απόλυτους κυρίους του πλανήτη. Με την αυγή του 20ου, ξέσπασε η 2η βιομηχανική επανάσταση, οι γραμμές μαζικής παραγωγής του Ford μας έμαθαν την επάρκεια αγαθών, το πετρέλαιο και το ηλεκτρικό ρεύμα μπήκαν δυναμικά στην ζωή μας, το τηλέφωνο και ο τηλέγραφος μας έφεραν αρκετά κοντά. Μετά το ’50 η ψηφιακή επανάσταση άλλαξε ολοκληρωτικά τον τρόπο, που εργαζόμαστε και επικοινωνούμε, ο ψηφιακός κόσμος έδωσε στον άνθρωπο τρομακτικές δυνατότητες υπολογισμών, σχεδιασμού και απεικόνισης της πραγματικότητας. Η επανάσταση των τηλεπικοινωνιών και των κοινωνικών δικτύων, του κινητού και του laptop, έκαναν την ανεπτυγμένη ανθρωπότητα ένα χωριό, η ευκολία στην καθημερινή ζωή σήμαινε μία απίστευτη πολυπλοκότητα και διάχυση στην παγκόσμια αγορά. Σήμερα, περνάμε σε ένα ακόμη στάδιο, στην 4η βιομηχανική επανάσταση, της πλήρους ψηφιακής μετάβασης, της τεχνητής νοημοσύνης, της πράσινης επανάστασης και της επιδίωξης για αειφορία, της βιοτεχνολογίας και τόσων άλλων μοναδικών πραγμάτων…

Μετάβαση όμως, που δεν μπορεί να αφήσει ανεπηρέαστο το μοτίβο παραγωγής. Στο παρελθόν, η βιομηχανία ακολουθούσε ένα μοντέλο μαζικής παραγωγής, που πρώτος ανέπτυξε ο Henry Ford: μεγάλοι όγκοι, παρόμοια προϊόντα, επαναλαμβανόμενες κινήσεις σε μία συνεχή γραμμή. Τόσο οι καπιταλιστικές ΗΠΑ, όσο και η κομμουνιστική ΕΣΣΔ ασκούσαν το ίδιο βιομηχανικό μοντέλο, όσο κι αν διαφοροποιούνταν στο κοινωνικό κομμάτι. Παρόλα αυτά, στις ελεύθερες αγορές της Δύσης η παραγωγή γνώσης και η έρευνα ήταν το ίδιο αποκεντρωμένη με την αγορά και την βιομηχανία της, ως εκ τούτου η γνώση εξαγοράζονταν σε ένα σύνθετο και ανταγωνιστικό πλαίσιο. Όσο πέρναγε ο καιρός οι συνδέσεις μεταξύ των διάφορων επιχειρήσεων γίνονταν και γίνονται όλο και πιο σύνθετες. Η βιομηχανία δεν έχει μόνο να αγοράσει πρώτες ύλες και να πουλήσει τα προϊόντα της. Οφείλει να διαπραγματευτεί την διάθεσή τους, να συλλέξει όλο και περισσότερες πληροφορίες από ένα τρομερά πλουραλιστικό και πολύ καλύτερα ενημερωμένο πλήθος καταναλωτών, να αποκτήσει το know-how κι ως εκ τούτου να διεκδικήσει τους καλύτερους κατόχους της γνώσης από μία αγορά εργασίας αυξημένων απαιτήσεων.

Όπως ο γκουρού του μάνατζμεντ Peter Drucker έλεγε συχνά, ο σύγχρονος κόσμος των επιχειρήσεων θυμίζει ένα παιχνίδι lego, με τα στεγανά ανάμεσα στον πελάτη και τον προμηθευτή, την προσφορά και την ζήτηση να έχουν σπάσει. Η γνώση, η επιστημονική, τεχνική, αγοραστική και στατιστική πληροφορία έχει πολύ μεγαλύτερη αξία από την κατασκευή ενός αντιδραστήρα ή την μόνιμη γραμμή παραγωγής. Η γνώση πίσω από την υλοποίηση, την ανάπτυξη και την βέλτιστη παραγωγή ενός συστήματος έχει πολύ μεγαλύτερη αξία από το σύστημα καθεαυτό. Η γνώση, εμπειρική και θεωρητική,αποκτά τον ρόλο του κεφαλαίου και το δίκτυο απόκτησής της είναι τρομερά περίπλοκο, οι άνθρωποι δε που μπορούν να την προσφέρουν πολύτιμοι, ακριβοί και σπάνιοι. Είναι αυτοί, που ο Drucker ονόμασε εργάτες της γνώσης. Είναι αυτοί που ίσως τους ανήκει το μέλλον…

Ποιος όμως έρχεται να παραγάγει την γνώση; Ο οικονομολόγος Colin Clark παρατήρησε ότι όσο στις υπερανεπτυγμένες οικονομίες ο βιομηχανικός τομέας έφθινε και ο τριτογενής των υπηρεσιών ανέρχονταν δυναμικά, ένας ιδιαίτερος τεταρτογενής τομέας έκανε την εμφάνισή του. Οι υπηρεσίες υπολογιστών, πληροφόρησης και τηλεπικοινωνιών (ICT), έρευνας και ανάπτυξης (R&D), ευρύτερα ακόμη παροχής πολύτιμης γνώσης και συμβούλων (consulting) αποκτούν τόσο σημαντικό ρόλο στην παραγωγή που η ανάπτυξη τους είναι διακριτή από αυτής των τυπικών υπηρεσιών. Οι τεχνολογίες παραγωγής είναι πλέον απίστευτα πολλές, αλλάζουν συνεχώς με ταχύτατους ρυθμούς και συχνά αλλάζουν ριζοσπαστικά το τοπίο. Η μαζική παραγωγή δεν μπορεί πλέον να ικανοποιήσει μία όλο και πιο προσωποποιημένη και εξατομικευμένη αγορά, η εταιρεία οφείλει να προσεγγίσει τον πελάτη σαν ένα μοναδικό διακριτό άτομο κι όχι ως κομμάτι μίας ομοιόμορφης μάζας. Η αγορά είναι ακόμη πιο ενημερωμένη και περιβαλλοντικά ευαισθητοποιημένη, χρειάζεται να σκεφτείς ακόμη περισσότερο πως θα εντάξεις πράσινες τεχνολογίες, υψηλά μέτρα διασφάλισης ποιότητας και τόσα άλλα. Οι πρώτες ύλες και η ενέργεια προέρχονται από μεγάλο εύρος προμηθευτών, η πληροφορία που θα δώσουν κρίνεται ζωτικής σημασίας. Οι ανταγωνιστές είναι πολλοί περισσότεροι και το κυριότερο διαφορετικοί, προέρχονται και επεκτείνονται σε τομείς που ουδείς μπορούσε άλλοτε να σκεφτεί. Τα επιστημονικά στεγανά σπάνε, η βιολογία, ο ηλεκτρισμός, ο ψηφιακός κόσμος διεισδύουν παντού χωρίς σταματημό. Ένας κόσμος, που αλλάζει κάθε μέρα, απίστευτα περίπλοκος, με τον δάσκαλο να γίνεται μαθητής και αντίστροφα κάθε μία στιγμή. Ένας κόσμος, που η στιβαρή θεωρητική και τεχνολογική γνώση, το εξειδικευμένο και ικανότερο προσωπικό, κάνουν ολόκληρα εργοστάσια και περίπλοκους εξοπλισμούς ή στρατιές ανειδίκευτων φθηνών εργατών να μοιάζουν με ασήμαντους συντελεστές.

Καλωσορίσατε στον 21ο αιώνα! Η 4η βιομηχανική επανάσταση έρχεται να διώξει τον μακρύ και κουραστικό 20ο, η κοινωνία μετασχηματίζεται πλέον με ρυθμούς ημερών, η γνώση μεταβάλλεται σε περιόδους δευτερολέπτων. Ποιοι όμως είναι αυτοί οι εργάτες της γνώσης και πως θα δομηθούν μελλοντικά οι επιχειρήσεις; Αυτά στο επόμενο μέρος, της κληρονομιάς του μέγα Peter Drucker.

Χαρίτος Αναστασίου
Γεννήθηκε το 1995, ζει μόνιμα στο Παλαιό Φάληρο και είναι τελειόφοιτος φοιτητής, Σχολής Χημικών Μηχανικών ΕΜΠ.

TA ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΑΡΘΡΑ