Του Χρήστου Μπέντσου,
21 Αυγούστου 2018, το τρίτο πρόγραμμα χρηματοδότησης της ελληνικής οικονομίας λήγει. Η κυβέρνηση πανηγυρίζει: τέλος της επιτροπείας, εθνική ανεξαρτησία, παροχολογία, Αρμαγεδδών επενδύσεων είναι μερικές από τις ‘ατάκες’ που ακούγονται, οι οποίες θα βαφτιστούν αυταπάτες σε περίπτωση επανεκλογής της κυβέρνησης.
Στη λογική της επικοινωνιακής εξόδου, ο πρωθυπουργός κατά το διάγγελμά του δεν αναφέρθηκε στην πραγματικότητα. Μια πραγματικότητα που πολλές φορές στο παρελθόν τον διέψευσε και θα το ξανακάνει και αυτή τη φορά σαν κωμικοτραγική φάρσα σε κάθε κυβερνητική εξαγγελία. Ήδη ενώ πανηγύριζαν τη δήθεν έξοδο, οι εταίροι μας φρόντισαν να μας υπενθυμίσουν ότι η χώρα παραμένει υπό εποπτεία (μέχρι το 2060) και εντός του επόμενου τριμήνου θα πρέπει να υποβάλει το πρώτο (απ’ τα τέσσερα ετήσια) report. Ωστόσο, πέρα από την πολυετή επιτήρηση, θα σταθώ σε τέσσερα δεδομένα που ακυρώνουν το κυβερνητικό αφήγημα.
1) Τραπεζικό σύστημα. Το ύψος των μη εξυπηρετούμενων δανείων (npls) ανέρχεται σε 110 δις. Βραχυχρόνιος στόχος είναι η ρύθμιση του 40% μέχρι το τέλος του 2019, ενώ μεσοπρόθεσμος στόχος για το 2021 είναι ο περιορισμός των npls στο 20% του συνολικού χαρτοφυλακίου των τραπεζών. Λαμβάνοντας υπόψη την αποτυχία του εξωδικαστικού μηχανισμού, τα προβλήματα στους πλειστηριασμούς και τη γραφειοκρατία αναφορικά με τη ρύθμιση δανείων, οι προαναφερθείς στόχοι μόνο εφικτοί δεν μοιάζουν.
2) Μη βιώσιμη ανάπτυξη. Είναι απορίας άξιο σε ποια βιβλιογραφία στηρίχθηκαν και συμφώνησαν σε πρωτογενή πλεονάσματα ύψους 3,5% έως το 2023 και έπειτα στο 2,2%. Αυτά τα μεγέθη θα μπορούσαν να είναι βιώσιμα αν η οικονομία αναπτυσσόταν ετησίως με τουλάχιστον 2,5%. Ωστόσο τα τελευταία δύο χρόνια που καταγράφονται ρυθμοί ανάπτυξης, αφενός οι προβλέψεις σχετικά με το ύψος τους, αναθεωρούνται προς τα κάτω και αφετέρου είναι πολύ μικροί συγκριτικά με το ύψος των πλεονασμάτων. Σε μια οικονομία που δεν αναπτύσσεται, τα πλεονάσματα ουσιαστικά ‘τραβούν χρήματα από την ήδη υπάρχουσα πίτα’.
3) Υπερχρέωση. Εκτός από τα 110 δις. npls, επιπλέον 20 δις. οφείλονται στα ασφαλιστικά ταμεία (ΕΦΚΑ) και άλλα 100 δις. στο κράτος (μετά επιβολής προστίμων). Ένα ζήτημα είναι πόσα από αυτά είναι εισπράξιμα, ενώ ρητορικό είναι το ερώτημα ποιος είναι διατεθειμένος να δουλεύει 30 χρόνια για να ξεχρεώσει.
4) Ενδείξεις της χρηματαγοράς. Καταρχήν θα πρέπει να θέσουμε ως αφετηρία οποιασδήποτε ανάλυση ότι το χρηματιστήριο είναι ένας προεξοφλητικός μηχανισμός, ακόμα και στην ελληνική αγορά. Ανήμερα της λήξης του προγράμματος το χρηματιστήριο έκλεισε πτωτικά, φτάνοντας τα επίπεδα του Νοεμβρίου 2017 πολύ κοντά στην κατάρριψη του ψυχολογικού ορίου των 700 μονάδων, φτάνοντας σε ιστορικό χαμηλό 10 μηνών. Επιπλέον, το διάγγελμα της Ιθάκης, ουσιαστικά κηρύττει την έναρξη μια άτυπης προεκλογικής περιόδου, άγνωστης διάρκειας, με έντονη παροχολογία και αυξημένο φόβο για εκτροχιασμό των δημοσιονομικών μεγεθών (βλ επιδόματα, 13η σύνταξη, προσλήψεις ημετέρων). Επίσης, στο ευρύτερο πλαίσιο της πτωτικής πορείας θα πρέπει να συνυπολογιστεί το sell off των ξένων funds στις αναδυόμενες αγορές. Αυτή η τάση δεν αφήνει ανεπηρέαστη την ελληνική αγορά, επιβεβαιώνοντας την επενδυτική υποβάθμισή της από τις ανεπτυγμένες στις αναδυόμενες αγορές. Τέλος, η αγορά ομολόγων έμεινε ανεπηρέαστη από τους κυβερνητικούς πανηγυρισμούς. Η απόδοση του 10ετούς ομολόγου διαμορφώθηκε στο 4,2% (υψηλό δύο μηνών), όταν τον Ιανουάριο βρίσκονταν στο 3,6% ενώ το spread παραμένει πάνω από τις 400 μονάδες.
Συμπερασματικά, με μια ιδεοληπτική κυβέρνηση που θεωρεί ότι το πρόβλημα είναι η αναδιανομή του πλούτου και όχι η δημιουργία νέου πλούτου, και στηρίζει τις προσδοκίες περί ανάπτυξης στη θεωρία του συμπιεσμένου ελατηρίου, δεν μπορεί να επιτύχει τους αναπτυξιακούς στόχους. Ακόμα όμως και αν πετύχει τους δημοσιονομικούς στόχους, η αξιοποίηση των κοινοτικών πόρων («μαξιλαράκι» των 24 δις.) θα διατεθεί για την αποπληρωμή τοκοχρεολυσίων. Συνεπώς, χρήματα στην αγορά, στην πραγματική οικονομία, θα πέσουν μόνο από την ανάπτυξη και μετά την επίτευξη των συμφωνηθέντων πλεονασμάτων. Ταυτόχρονα, οι επενδυτές καθώς δεν διαβάζουν Αυγή, Βαξεβάνη και Πολάκη δεν φαίνεται να συμμερίζονται την κυβερνητική γραμμή καθιστώντας υψηλό το κόστος δανεισμού. Επίσης, η κυβέρνηση στον δρόμο προς τις εκλογές δεν δείχνει να ενδιαφέρεται για το spread, καθώς θα μεταθέσει το πρόβλημα χρηματοδότησης στους επόμενους. Συνεπώς, το μνημόνιο μπορεί να έληξε αλλά τα προβλήματα παραμένουν ενώ η κυβέρνηση δεν είναι ικανή να τα αντιμετωπίσει προτάσσοντας το κομματικό συμφέρον έναντι του εθνικού.
Απόφοιτος του τμήματος Οικονομικών Επιστημών ΑΠΘ, μεταπτυχιακός φοιτητής στο MSc Energy and Finance στο Διεθνές Πανεπιστήμιο Ελλάδας και υπότροφος του Ιδρύματος Καρέλια. Στα πλαίσια του Erasmus+ βρίσκεται στο Costas Grammenos Center for Shipping, Trade and Finance στο Cass Business School, ενώ εργάζεται στον Παγκόσμιο Οργανισμό Ναυτιλίας (IMO) στο Λονδίνο. Πολιτικά χαρακτηρίζεται φιλελεύθερος και ευρωπαϊστής. Είναι μέλος του Finance Club, της Ελληνικής Εταιρείας Διοίκησης Επιχειρήσεων και του Ομίλου Ροταράκτ Θεσσαλονίκης. Υπήρξε μέλος του συλλόγου φοιτητών κατά τη διάρκεια των προπτυχιακών του σπουδών και class representative στο μεταπτυχιακό.
